Passagiersvervoer
Stoomtreinen werden vroeger ingezet als de belangrijkste vorm van passagiersvervoer, vooral in de 19e en vroege 20e eeuw. Ze waren een revolutionaire ontwikkeling omdat ze mensen snel en efficiënt over lange afstanden konden vervoeren. Stoomtreinen reden op vaste routes en tijdschema’s en waren cruciaal voor de industrialisatie en economische groei, omdat ze steden, dorpen en plattelandsgebieden met elkaar verbonden. Tegenwoordig worden stoomtreinen vrijwel niet meer gebruikt voor regulier passagiersvervoer, omdat ze zijn vervangen door modernere treinen zoals dieseltreinen, elektrische treinen en hogesnelheidstreinen. Echter, stoomtreinen worden nog steeds ingezet voor toeristische doeleinden en nostalgische ritten. Ze trekken liefhebbers en toeristen aan die willen genieten van de ervaring en charme van ouderwets treinreizen, vaak in historische wagons over schilderachtige routes.
Industrie
In de 19e eeuw waren stoomtreinen de drijvende kracht achter de industriële revolutie. Ze werden ingezet om kolen, staal en goederen sneller dan ooit tevoren over grote afstanden te vervoeren. Waar eerder paard en kar uren of zelfs dagen deden over een rit, konden stoomlocomotieven met gemak tonnen vracht in een fractie van de tijd transporteren. Havens, mijnen en fabrieken waren met elkaar verbonden door een dicht netwerk van spoorwegen. Met de komst van diesel- en elektrische locomotieven in de 20e eeuw raakte de stoomtrein geleidelijk op de achtergrond. Tegenwoordig worden ze nog zelden gebruikt in de industrie. Toch zijn ze niet volledig verdwenen. In landen als India en Zuid-Afrika worden stoomtreinen soms nog steeds ingezet in nichemarkten of afgelegen gebieden.
Mijnbouw
In de 19e en vroege 20e eeuw werden stoomtreinen intensief gebruikt in de mijnbouw. Ze speelden een cruciale rol bij het transporteren van zware grondstoffen zoals kolen, erts en steen van mijnen naar fabrieken of havens. Stoomlocomotieven trokken wagons vol met grondstoffen over smalspoorlijnen, die vaak speciaal voor de mijnen waren aangelegd. Hun kracht en betrouwbaarheid maakten ze geschikt voor de zware omstandigheden onder en rondom de mijnen. Ze werden zowel bovengronds als soms ondergronds (in kleinere formaten) ingezet. Tegenwoordig worden stoomtreinen vrijwel niet meer gebruikt in de mijnbouw. Ze zijn grotendeels vervangen door elektrische of diesel-locomotieven die efficiënter, schoner en gemakkelijker te onderhouden zijn. Moderne mijnbouwtransporten gebruiken ook geautomatiseerde voertuigen en transportbanden.